Woning, voorzieningen, economie, gronden, … perspective.brussels verzamelt en analyseert de informatie die noodzakelijk is voor de ontwikkelingsstrategie van het Gewest.
De spelregels voor de stedelijke ontwikkeling in Brussel worden geformuleerd in verschillende verordenende en/of strategische instrumenten met gewestelijke of gemeentelijke draagwijdte.
Het Zuidstation is een van de belangrijkste internationale stations van Europa en het grootste in België. Het belang van dit grootstedelijk knooppunt en de omliggende wijken ervan voor de Brusselaars en het Gewest vergt een ambitieuze territoriale aanpak.
Een wijk onder druk
De Zuidwijk onderging verschillende stedelijke veranderingen, met name sinds de ontwikkeling van het station en de spoorwegen. Dit zorgde voor een opsplitsing in verschillende wijken die onderling niet voldoende met elkaar verbonden zijn. De grote publieke ruimten in de wijk zijn versnipperd, te verhard en geven veel ruimte aan het autoverkeer. Bovendien is er in de wijk een aanzienlijk tekort aan groene ruimte.
De omgeving van het station, als internationale toegangspoort tot Brussel, leent zich tot de aanleg van grootstedelijke infrastructuren en wekt veel belangstelling voor grote vastgoedprojecten die moeten worden ingepast in een zeer lokaal, multicultureel en sociaal gevoelig stedelijk weefsel.
De relatie tussen het station en de omliggende wijken is geleidelijk verslechterd door de ontwikkeling van de tertiaire sector in de directe omgeving van het TGV-station, met een gebrek aan functiegemengdheid (meer dan alleen kantoren) en gebrek aan animatie van de openbare ruimten tot gevolg. Hierdoor beantwoordt de Zuidwijk niet langer aan de behoeften van de inwoners.
Naast deze fysieke en ruimtelijke problemen heeft de wijk een van de hoogste bevolkingsdichtheden in het Gewest, een hoger werkloosheidspercentage dan het gewestelijke gemiddelde en een relatief laag gemiddeld inkomen.
De Zuidwijk heeft vandaag het imago van een "doorgangswijk", die op veel vlakken onder druk staat: autoverkeer, vastgoed, maatschappelijke en ecologische evoluties.
De kwaliteit aan de leefomgeving verbeteren
In dit verband willen de gewestelijke en lokale overheden de levenskwaliteit van de bewoners en gebruikers van de wijk verbeteren. Concreet wordt dit vertaald in de ambitie om het evenwicht tussen de stedelijke functies te herstellen, het woonkarakter te versterken en nieuwe openbare voorzieningen te integreren.
Ook de aanleg van groene ruimten en de verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimten zijn noodzakelijk, met name om het intermodale knooppunt te verbinden met de omliggende wijken.
Toekomststrategie voor de wijk
De Zuidwijk ondergaat momenteel grote veranderingen met verschillende overheidsinitiatieven (een strategisch stadsproject (het Richtplan van Aanleg "Zuid"), een Duurzaam Wijkcontract (het DWC "Zuid") en twee Lokale Mobiliteitscontracten (LMC "Sint-Gillis" en LMC "Kuregem"), alsook de projecten voor de sites van de NMBS en Infrabel en de uitbreiding van de metro) en een aantal particuliere projecten (MoveHub, Ringstation, NMBS-markt). De ontwikkeling van een gemeenschappelijke visie voor die wijk blijft essentieel. Die visie moet beantwoorden aan de door de overheid vastgestelde milieu- en stadsdoelstellingen en de levenskwaliteit van de gebruikers van de wijk verbeteren.
Daartoe werd perspective.brussels gevraagd een strategie voor territoriale ontwikkeling voor te stellen naar aanleiding van het in 2016 goedgekeurde richtschema. In 2018 werd een Richtplan van Aanleg gelanceerd en in 2021 een Stadsvernieuwingscontract (SVC). Daarbij wordt rekening gehouden met de veranderende context en worden de belangrijkste ambities die in het begin zijn vastgesteld (herstel van het evenwicht tussen de functies, betere openbare ruimten, sterkere verbindingen en meer intermodaliteit) verder nagestreefd en wordt gepoogd zowel aan de lokale als aan de grootstedelijke behoeften tegemoet te komen.
Enkele concrete projecten in de wijk
Project voor het hoofdkantoor van de NMBS
Het project voor het hoofdkantoor van de NMBS stelt voor de activiteiten van de exploitant te centraliseren op één enkele locatie in het blok Fonsny, in plaats van de huidige drie (blok Rusland-Merode, blok Frankrijk-Veeartsen, blok Frankrijk-Bara). In 2018 lanceerde de NMBS een promotieopdracht voor de realisatie van haar kantoren aan de Fonsnylaan en de verkoop van haar terreinen. Het consortium Besix, BPC-BPI en Immobel haalde de opdracht binnen.
Dit project omvat kantoren, spoorwegvoorzieningen/-installaties en handelszaken. Het toekomstige hoofdkantoor zal bestaan uit het volledig gerenoveerde gebouw van de "Tri Postal" en de oprichting van een nieuw gebouw ernaast, aan de kant van de spoorlijnen.
De stedenbouwkundige vergunning werd afgegeven op 1 augustus 2022. De afronding van het project is voorzien voor 2025-2026.
Projecten op de percelen van de NMBS
Het consortium Besix, BPC-BPI en Immobel is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de drie sites (blok Rusland-Merode, blok Frankrijk-Veeartsen, blok Frankrijk-Bara) na het vertrek van de NMBS en Infrabel naar hun nieuwe hoofdkantoren.
Het ontwikkelingsprogramma voor deze huizenblokken zal voornamelijk bestaan uit woningen en voorzieningen.
Infrabel-project
Infrabel betrekt momenteel gebouwen van de NMBS op de site Frankrijk-Bara. Na de verkoop van deze terreinen door de NMBS besloot Infrabel zijn eigen hoofdkantoor te bouwen op een van zijn percelen in de Frankrijkstraat.
Move-Hub-project
Het project Victor heet voortaan Move-Hub. Bij de goedkeuring van het RPA Zuid in eerste lezing verzocht de Regering om een verlaging van de dichtheid van het project overeenkomstig de aanbevelingen van het milieueffectrapport (MER).
Het project wordt momenteel onderzocht. Het voorziet in de bouw van een gemengd complex van woningen, voorzieningen, kantoren en winkels.
Project Metro 3
Het project Metro 3 plant de omvorming van de bestaande premetro tussen Albert en het Noordstation, de bouw van een nieuw station Toots Thielemans tussen het Zuidstation en Anneessens (onder leiding van de MIVB) en de aanleg van een verbindingstunnel onder de sporen van het Noordstation (onder leiding van Beliris). Verwacht wordt dat het tegen 2025 operationeel zal zijn.
Vierhoeken
De vierhoeken zijn ruimten onder de spoorlijnen tussen het Grondwetplein en de Europa-esplanade. Ze liggen er al een aantal jaren onbenut bij. De NMBS wil het potentieel onderzoeken en lanceerde in maart 2021 een oproep tot het indienen van blijken van belangstelling te om deze vierhoeken opnieuw te activeren. De kandidaturen worden geanalyseerd.
Naast deze verschillende projecten zijn er nog andere ontwikkelingen gepland in het huizenblok Tweestations en in de onmiddellijke omgeving daarvan.
