SVC 7 "Rondom het Zuidstation"

Het stadsvernieuwingscontract 7 "Rondom het Zuidstation" streeft in de eerste plaats naar een verbetering van de leefomgeving en de milieukwaliteit. Het SVC sluit aan bij een algemene visie voor een buurtstad die rekening houdt met de klimaatuitdagingen en die arbeidsactivering stimuleert. Deze visie kan werkelijkheid worden via een herinrichting van de openbare ruimte - met meer ruimte voor de actieve vervoerswijzen - en meer openbare voorzieningen.

Het programma van het SVC 7 "Rondom het Zuidstation" werd op 15 september 2022 door de Brusselse Regering goedgekeurd op basis van een verslag opgesteld door perspective.brussels. Het bestrijkt de wijken rond het Zuidstation, aan weerszijden van de grens tussen de gemeenten Sint-Gillis en Anderlecht en Brussel-Stad.

Diagnose en prioriteiten

De perimeter van het SVC 7 "Rondom het Zuidstation" omvat die van het Richtplan van Aanleg (RPA) Zuid en enkele extra huizenblokken. En strekt zich dus uit over de gemeenten Sint-Gillis, Anderlecht en Brussel-Stad.

De wijk van het Zuidstation wordt uiteraard gekenmerkt door de aanwezigheid van spoorweginfrastructuur.

Talrijke stedelijke veranderingen deden de wijk evolueren, van een dorpscontext naar de echte stad met een internationaal station, De verbindingen tussen de wijken en het station namen echter geleidelijk aan af.

De wijk wordt ook gekenmerkt door:

• een bevolkingsdichtheid die hoger is dan het gewestelijke gemiddelde
• een verscheidenheid aan gebruikers (bewoners, werknemers, pendelaars, enz.)
• socio-economische indicatoren die doorgaans slecht zijn en de aanwezigheid van een aanzienlijk aantal personen die op straat leven
• economische activiteiten (handelszaken, productieactiviteiten, kantoren)
• een gebrek aan voorzieningen van uiteenlopende aard (sport, kinderopvang, openbare toiletten, gezondheidszorg, enz.)
• een mobiliteitsnet in functie van het autoverkeer, met veel doorgaand verkeer en weinig ruimte voor de actieve mobiliteit
• een zeer goede bediening door het openbaar vervoer
• sterk verharde openbare ruimtes van lage kwaliteit
• een groot tekort aan groene ruimten
• een leefomgeving gekenmerkt door stedelijke vervuiling (lawaai, luchtkwaliteit, bodemverontreiniging op sommige plaatsen, enz.)

De wijken rond het Zuidstation staan vandaag op veel vlakken onder druk: op het  vlak van autoverkeer, vastgoed, maatschappelijke en ecologische evoluties.

4 geïdentificeerde prioriteiten

Op basis van de diagnose op het terrein zijn vier prioritaire doelstellingen geïdentificeerd:

1. De aandacht toespitsen op de inrichting van de openbare ruimte. De perimeter van het SVC 7 is dichtbebouwd en dichtbevolkt. Er zijn grote open ruimten die door de bewoners en gebruikers als disfunctioneel worden ervaren. Het doel is de verbindingen tussen de wijken te verbeteren, de openbare ruimten netter en veiliger te maken en de levenskwaliteit in de wijken te verhogen door ze doorlaatbaarder en groener te maken.
2. De wijk laten aansluiten op het groene en blauwe netwerk op gewestelijke schaal. In een zo sterk verharde wijk moeten oplossingen worden gevonden om de levenskwaliteit in die wijk te verbeteren.
3. Ingrijpen in het bestaande stedelijke weefsel en ruimte vinden om in de vastgestelde behoeften te voorzien. Dit omvat in het bijzonder huisvesting en openbare voorzieningen om gebruikers, bewoners en werknemers gemakkelijker toegang te geven tot de infrastructuur rond het station.
4. Een antwoord formuleren op de sociale en gezondheidsproblemen die samenhangen met de grote bestaansonzekerheid en de dakloosheid in de wijk.

Programma van het SVC 7

Het ontwerpprogramma van het SVC 7 is op 15 september 2022 goedgekeurd door de Brusselse regering. Het omvat operaties met betrekking tot de openbare ruimte, het gebouwenbestand en het milieu, en acties op het vlak van maatschappelijke cohesie en gemeenschapsleven.

Om de vele uitdagingen en prioriteiten voor deze wijk aan te pakken, stelt het ontwerpprogramma van SVC het volgende voor:

• De herdefiniëring van de openbare ruimten rond het Zuidstation om kwalitatieve ruimten voor actieve mobiliteit te creëren en de wijken met elkaar te verbinden: de Overdektestraat, de Europa-esplanade, het Victor Hortaplein, de Frankrijkstraat, de kruispunten Bara en Veeartsen.
• De aanleg van een nieuwe openbare groene ruimte in het huizenblok Tweestations, langs de Zenne in open lucht, met hoofdingang in de Veeartsenstraat.
• De vestiging van buurtvoorzieningen: een stedelijk sportcentrum en een zorgcentrum met openbare douches en toiletten, alsook een wasserette in de kleine vierhoek, accommodatie voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) op de Zuidlaan en een voorziening in verband met het toekomstige park in het tankstation in de Veeartsenstraat.

De acties voor sociale cohesie en gemeenschapsleven begeleiden de bewoners en gebruikers van de wijk bij de toe-eigening van de door het SVC gecreëerde nieuwe leefomgevingen, voorzieningen en openbare ruimten en zijn gestructureerd rond verschillende thema's:

• dakloosheid en drugsverslaving
• sociale cohesie en menselijke connecties
• openbare netheid
• klimaatstad
• verbetering van het afvalbeheer en bestrijding van voedselverspilling, in verband met het beheer van de Zuidmarkt
• stedelijk weefsel voor de actieve vervoerswijzen
• ondernemingsklimaat
• tijdelijke invulling van het voormalige tankstation in de Veeartsenstraat en van de kleine Vierhoek
• economische dynamiek
• artistieke en culturele projecten

Alle projecten van het SVC 7 hebben tot doel de kwaliteit van de leefomgeving en de milieukwaliteit van de operationele perimeter te verbeteren. Het programma maakt deel uit van de strategische visie van het ontwerp van RPA en beoogt een aantal van de daarin vervatte aandachtspunten operationeel te maken.

Het programma van het SVC 7 vormt tevens een aanvulling op de stadsvernieuwingsstrategie die wordt uitgedragen door de volgende initiatieven: de renovatie van de wijken Heyvaert (SVC 5 - Heyvaert-Poincaré - 2017-2025) en het lager gelegen deel van Sint-Gillis en Vorst (SVC 4 - Koningslaan) en de Duurzame Wijkcontracten Zuid (uitvoering 2020-2025) en Marollen (uitvoering 2018-2022) gelegen in Sint-Gillis en Brussel-Stad.

Wie?

perspective.brussels coördineert, in nauwe samenwerking met de directie Stadsvernieuwing van urban.brussels, de ontwikkeling en de aanpassingen van de projectenprogramma.
Het consortium dat is aangesteld om het programma te ontwikkelen, bestaat uit Citytools, Lab705 en Arcadis (voor het milieueffectenrapport).
Urban.brussels en perspective.brussels zullen zorgen voor de operationele follow-up van het SVC 7 vanaf 2023.

De verschillende projecten worden ondersteund door de partners van het SVC, zoals Brussel Mobiliteit, de directie Facilities van de GOB (Gewestelijke Overheidsdienst Brussel), Leefmilieu Brussel, Beliris, de gemeenten Sint-Gillis, Anderlecht en Brussel-Stad, alsook de lokale verenigingen.

Burgerparticipatie

Er wordt een participatieproces georganiseerd om de ideeën en ervaringen van de bewoners, gebruikers en actoren van de wijk te benutten en de ervaringen op het terrein aan te vullen. Tijdens de infosessies voor het RPA Zuid in september 2021 was het team van het SVC 7 aanwezig om de deelnemers te informeren over de opstart van dit operationele programma binnen een perimeter die vergelijkbaar is met die van het RPA.

In oktober 2021 werd een workshop over het thema dakloosheid en drugsverslaving georganiseerd met de gemeenten en verenigingen die zich inzetten voor deze doelgroepen die leven in bestaansonzekerheid. Het doel was informatie te verzamelen om de diagnose te onderbouwen en prioriteiten te kunnen vaststellen.

In november 2021 werd een flyer met informatie over de tool 'SVC', de perimeter van de interventie, de termijnen en deze doelstellingen verspreid via een huis-aan-huisbedeling binnen de hele perimeter van het SVC.

Op 27 november werd een participatieve wandeling met bewoners en gebruikers georganiseerd om hen te informeren en te raadplegen via een bezoek aan de wijk en aan voor het publiek ontoegankelijke plaatsen.

Op 10 maart 2022 werden de diagnose en de prioriteiten gepresenteerd tijdens een algemene vergadering, gevolgd door een workshop om discussies met de burgers op gang te brengen over de mogelijkheden van potentiële projecten.

In april 2022 hebben perspective en het studiebureau in het kader van de gezondheidseffectenbeoordeling (die tot doel heeft bij de ontwikkeling van stadsprojecten beter rekening te houden met gezondheidsgerelateerde elementen) een workshop gehouden. Aan het eind van de programmering volgden nog andere specifieke workshops om terug te koppelen naar de verenigingen die zich inzetten voor de doelgroepen in bestaansonzekerheid en om van gedachten te wisselen over de thema's van de acties rond sociale cohesie en gemeenschapsleven.

Op 15 september 2022 heeft de Brusselse regering het ontwerp van het basisdossier van het SVC 7 "Rondom het Zuidstation" goedgekeurd. Dit vormt het pre-programma met de operationele perimeter, de diagnose van de wijk, de beschrijvende fiches van elk van de geplande operaties en acties, het globale en operationele financiële plan, en een milieueffectenrapport.

Binnen welke termijn?

Het ontwerpprogramma van het SVC 7 werd op 14 juli 2022 ingediend bij de Brusselse Hoofdstedelijke Regering.

Het openbaar onderzoek zal plaatsvinden van 24 oktober tot 24 november 2022. Het definitieve programma zal in het voorjaar van 2023 worden goedgekeurd.

De uitwerkingsfase tussen 2023 en 2028 wordt gevolgd door de uitvoeringsfase, die in 2030 afloopt.