20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel
© perspective.brussels / Séverin Malaud
Het 20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel is een dynamisch en complex grondgebied dat grote uitdagingen kent op het vlak van ruimtelijke ontwikkeling.
Het Brussels Gewest (perspective.brussels en de Brusselse bouwmeester maître architecte), in samenwerking met het Vlaams Gewest (Departement Omgeving en Team Vlaams Bouwmeester) heeft een analytisch en prospectief onderzoekstraject opgestart naar de kwaliteitsvolle transformatie van het bebouwde weefsel in de 20ste-eeuwse periferie. De perimeter situeert zich in en rond het Brussels gewest.
Het randgebied kent heel wat stedenbouwkundige en maatschappelijke opgaven, onder meer op vlak van mobiliteit, milieu en gezondheid, kwaliteitsvol en betaalbaar wonen. De twee gewesten zijn rechtstreeks met elkaar verbonden, maar gaan op een totaal andere manier om met de verstedelijkingsdruk. De studie “20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel” bekijkt de mogelijke ontwikkelingsscenario’s voor de transformatie van deze autogerichte, suburbane wijken in en rond Brussel, naar meer duurzame en kwaliteitsvolle wijken. Hoe functioneert dit gebied vandaag en hoe kunnen we in de toekomst op een consequente en gemeenschappelijke manier omgaan met de uitdagingen die op ons afkomen?
De bevindingen
De woonwijken en economische zones die ingericht werden in de tweede helft van de 20ste eeuw, zijn bedacht op maat van de auto. Wanneer we dit gewestgrensoverschrijdende gebied op een duurzame manier willen transformeren, zal een business as usual scenario niet volstaan. De verschillende functies en voorzieningen liggen vaak ver van elkaar, openbaar vervoer laat te wensen over en er is geen of een onvoldoende uitgebouwd netwerk van fiets- en voetpaden. De oorspronkelijke dichtheid van bewoners en gebruikers was zeer laag, maar onder de demografische druk groeit de bevolking snel aan en staan er verschillende herontwikkelingsprojecten en -initiatieven op de agenda. Deze vastgoedopportuniteiten zijn te weinig gelinkt aan de planologische en stedenbouwkundige visie op de gewenste ontwikkeling van de wijk en het grondgebied. Vaak leveren ze ook architecturaal weinig kwaliteitsvolle resultaten op. Bovendien speelt in die 20ste-eeuwse gordel veel meer dan louter het verdichtingsvraagstuk, maar zijn er ook heel wat andere kwesties verbonden aan de kwaliteitsvolle transformatie van de bebouwde omgeving: de diversiteit en kwaliteit van (betaalbare) woonomgevingen, vergroening, de vermindering van het hitte-eiland-effect, ruimte voor water, het organiseren van een modal shift, het verbeteren van de luchtkwaliteit, het ontwikkelen rond knooppunten of het creëren van lokale centra, recreatie over de grenzen heen,…
Fase 1 – diagnose
Het verkenningsteam, bestaande uit Université Libre de Bruxelles, LoUIsE, Université Catholique de Louvain, Universiteit Gent, Ecole Nationale Supérieure d’Architecture et de Paysage de Lille, Karbon’ architecture et urbanisme en Studio Paola Viganò, maakte een diagnose op van het ruimtelijk functioneren en de uitdagingen voor dit gebied, en bundelde de resultaten in een atlas. Deze atlas is een niet exhaustieve collectie van thematische informatie die het ruimtelijke functioneren van het 20ste eeuwse randgebied van en rond Brussel beschrijft. Dit document richt zich in het bijzonder op de gebouwde ruimte en haar transformatiepotentieel en is opgemaakt in functie van de randvoorwaarden voor stedelijke vernieuwing.
Fase 2 – ontwerpend onderzoek
Tijdens de tweede fase zal het verkenningsteam van fase 1 instaan voor de coördinatie van ontwerpend onderzoek op 3 cases, uitgevoerd door andere ontwerpteams.
Case 1: As Jette-Zellik-Asse
- Leidend thema: “De bereikbare stad. De zachte modi als hefboom voor een stadsproject.”
- Transformatiestrategie die moet worden onderzocht, getest en verdiept: “Bike oriented development – de fiets als hefboom voor stedelijke transformatie”.
- Ontwerpteam : plusoffice + Anyways
Case 2: de Woluwevallei tussen Kraainem en Sint-Lambrechts-Woluwe
- Leidend thema: “De leefbare stad. Waterbewuste stadsontwikkeling”.
- Transformatiestrategie die moet worden onderzocht, getest en verdiept: “Watergerichte ontwikkeling – milieuwijken over de gewestgrenzen heen”.
- Ontwerpteam : 1010au + Fallow
Case 3: Zone Erasmus in Anderlecht
- Leidend thema: “De dubbele korrel. Schaalverschillen beter laten renderen (campussen, metropolitane voorzieningen).”
- Transformatiestrategie die moet worden onderzocht, getest en verdiept: “Nabijheid uitwerken – selectief herinrichten in functie van meervoudig ruimtegebruik en functionele en morfologische intensivering “.
- Ontwerpteam : GRAU + Citytools
Fase 3 - synthese
In een derde fase maakt het verkenningsteam een synthese van de bevindingen uit die casestudies (fase 2) en formuleert het transformatiestrategieën waarmee de opdrachtgevers verder aan de slag kunnen. Deze fase zal rond mid-2022 klaar zijn.