Woning, voorzieningen, economie, gronden, … perspective.brussels verzamelt en analyseert de informatie die noodzakelijk is voor de ontwikkelingsstrategie van het Gewest.
De spelregels voor de stedelijke ontwikkeling in Brussel worden geformuleerd in verschillende verordenende en/of strategische instrumenten met gewestelijke of gemeentelijke draagwijdte.
Als belangrijkste centrum van internationale werkgelegenheid in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is de Europese wijk een belangrijke uitdaging inzake ontwikkeling. Er wordt een kader gedefinieerd voor de toekomstige wijk op korte, middellange en lange termijn.
Een gedeelde visie
De Europese wijk evolueerde snel. Deze eerste wijk buiten het stadscentrum van Brussel zag in 1837 het licht en is vandaag uitgegroeid tot de zetel van de Europese instellingen. Het zorgt voor de grootste internationale werkgelegenheid van Brussel. Het Gewest wil er een gediversifieerde wijk van maken met een evenwicht tussen wonen, werken en cultuur. Een nieuwe visie wordt momenteel uitgewerkt, waarbij het de bedoeling is een antwoord te vinden op de recente toename van thuiswerk, de behoeften van bewoners en werknemers, en de noodzaak om meer rekening te houden met de rol die openbare ruimten en gebouwen kunnen spelen bij klimaatverandering.
Deze gedeelde visie moet een kader vormen voor de ontplooiing van verscheidene initiatieven, op korte, middellange of lange termijn.
Historiek, studies en voorgaande akkoorden
Ondertekening van een driepartijenakkoord
Op 27 maart 2006 werd een ‘memorandum of understanding’ voor de ontwikkeling van de Leopold-Schumanwijk ondertekend tussen de Federale Overheid, het Brussels Hoofdstedelijke Gewest, de lokale overheden van de Stad Brussel en de gemeenten Elsene en Etterbeek. Dit driepartijenakkoord bepaalt de rechten en plichten in het kader van de herinrichting van de Europese wijk. Een van de opdrachten van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest: de ontwikkeling van een Richtschema binnen de twee jaar na de ondertekening van het akkoord.
Het Richtschema
In april 2008 heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering het Richtschema voor de Europese wijk met vijf strategische krachtlijnen goedgekeurd :
De Europese wijk moet de principes van duurzame ontwikkeling toepassen door de energieprestaties van de bestaande gebouwen te verbeteren en de passiefnormen toe te passen voor alle nieuwe gebouwen in de perimeter van het Stadsproject Wet.
Een betere mobiliteit moet meer gebruiksvriendelijke ruimten voor voetgangers en fietsers creëren en het verkeer aan het Schumanplein verminderen. De automatisering van metrolijn 1 en 5 en de aanleg van Gewestelijke Fietsroutes (GFR) door de Europese wijk moeten helpen om deze doelstelling te bereiken. De maatregel wordt aangevuld met de aanleg van een hoogwaardige voetgangersverbinding tussen het Jubelpark en het Leopoldpark, alsook met de verbreding van de voetpaden in de buurt van stations van het openbaar vervoer. Voor meer informatie verwijzen we naar de mobiliteitsstudie van de Europese wijk EW-2008.
Versterking van de functionele mix door de heraanleg van de Etterbeeksesteenweg als verbinding tussen de residentiële wijken van Sint-Joost (in het noorden) en Elsene (in het zuiden) en de ontwikkeling van nieuwe woningen en handelszaken in de Wetstraat, de Wiertzstraat, de Maalbeeklaan en de Waversesteenweg. Het Stadsproject Wet (SpW) voorziet dan weer in 110.000 m² woningen en 60.000 m² handelszaken langs de Wetstraat. (zie hieronder voor de evolutie van het project). Ook de historische handelskernen, zoals die van het Jourdanplein en het Luxemburgplein, moeten worden beschermd en versterkt.
De organisatie van internationale architectuurwedstrijden moet bijdragen tot een betere stedelijke kwaliteit van de Europese wijk.
Het culturele en vrijetijdspotentieel van de wijk moet worden versterkt door de renovatie van het Leopoldpark en het Jubelpark, alsook door de creatie van sterkere en duidelijkere verbindingen tussen de verschillende culturele instellingen.
12 stedenbouwkundige en architecturale programma's
Op basis van een topologisch-morfologische studie volgens de ‘Space Syntax’-methode van de Universiteit van Londen, stelt het Richtschema 12 concrete stedenbouwkundige en architecturale programma's voor om die ambitie waar te maken:
heraanleg van de Etterbeeksesteenweg tot een stadsboulevard,
renovatie van de omgeving van Résidence Palace,
ontwikkeling van de multimodale pool Schuman,
heraanleg van het Schumanplein en de omgeving,
verfraaiing van de omgeving van de Europese Raad,
beheer van de esplanade voor het Europees Parlement,
renovatie en verfraaiing van het Jubelpark en de omgeving,
renovatie en verfraaiing van het Leopoldpark en de omgeving,
heraanleg van de Wetstraat, Belliardstraat en Kortenberglaan,
ontwikkeling van het Jamblinne de Meuxplein,
heraanleg van het Jourdanplein en het Luxemburgplein.
Het Stadsproject Wet
Het Stadsproject Wet (SpW) heeft betrekking op de bouw van woningen op 110.000 m², van voorzieningen en handelszaken op een totaal van 60.000 m² en van 240.000 m² nieuwe kantoren. Het SpW moet de Europese wijk omvormen tot een wijk met gemengde stedelijke functies, die aansluit op de vereisten van duurzame ontwikkeling en compacte steden. Het moet de gebouwen in de Europese wijk die niet door de Unie bezet worden, optimaal benutten.
Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest heeft in 2008 een architectuurwedstrijd georganiseerd en selecteerde het Stadsproject Wet van Atelier Christian de Portzamparc.
In december 2013 heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering een Stedenbouwkundige Zoneverordening (SV) goedgekeurd. Die komt in de plaats van Titel 1 van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en legt het reglementaire kader van de bouwprofielen en de inplantingen vast. Tot slot zal het Richtschema Wet, het laatste reglementaire onderdeel van de Wetstraat, in september 2019 van kracht worden.
De eerste twee stedenbouwkundige vergunningen in de logica van de SV werden afgeleverd in december 2014 voor de projecten “Brussels Europa” van Atenor en “Leaselex” van Europa Capital. Ze voorzien de bouw van twee torens met een gemengde woon-kantoorfunctie en een nieuwe openbare ruimte tussen de Wetstraat en de Jacques de Lalaingstraat.
perspective.brussels onderhandelt ook met andere grote eigenaars binnen het SpW, waarvan de Europese Commissie veruit de grootste is. De heraanleg van een groep huizen van de Commissie wordt georganiseerd via een internationale architectuurwedstrijd.
Richtplan van Aanleg (RPA) Wet
De stedelijke perimeter "Wet" is gelegen rond de Wetstraat en strekt zich uit van de Kleine Ring tot de Etterbeeksesteenweg.
De perimeter kan voorgesteld worden als een ‘ravijn’, daar waar we constateren dat de geleidelijke verdichting, op basis van het klassiek model met gesloten huizenblokken, zijn grenzen heeft bereikt. Eéntonige gebouwen, sterk bebouwde binnenterreinen van huizenblokken, een kantoorwijk, een stadsautoweg: stuk voor stuk kenmerken die er een plaats zonder levendigheid en kwalitatieve ruimtes van maken.
Om dit deel van de Europese wijk nieuw leven in te blazen en de kwaliteit van het uitzicht en de voorzieningen te versterken, heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering aan perspective.brussels gevraagd om de uitwerking van een stadsproject in deze perimeter in goede banen te leiden.
Het RPA Wet stelt een nieuw stedenbouwkundig ontwerp voor waar multifunctionaliteit en openbare ruimten centraal staan:
Het verbinden van de de wijken aan weerszijden van de Wetstraat door nieuwe paden en openbare ruimten te creëren via de bestaande huizenblokken
De functionele gemengdheid versterken door er woningen, handelszaken, openbare voorzieningen en nieuwe openbare ruimten te integreren. Het ontwerp van Richtplan van Aanleg voorziet;
490.000 m² kantoorruimte (tegenover de huidige situatie van 550.000 m²)
203.000 m² voor woningen (tegenover de huidige situatie van 17 000 m²)
81.500 m² voor voorzieningen en handelszaken (tegenover de huidige situatie 8 494 m²)
De ééntonigheid van de gebouwen aanpakken door een verscheidenheid aan bouwprofielen en rooilijnen te introduceren, met inbegrip van hoge gebouwen en nieuwe openbare ruimten
De doorgangsfunctie van de Wetstraat maakt plaats voor een scharnierfunctie
Publieke bevraging
De week van de stadsprojecten (4-11 juni 2018)
Om de ontwikkeling van de Europese wijk te begeleiden, organiseerde perspective.brussels 2 informatie- en participatiemomenten om het Richtplan van Aanleg (RPA) te ontwikkelen. Daarbij deed het beroep op de expertise van de inwoners en de gebruikers van de wijk.
Conform aan het artikel 3§4 van het besluit van 3 mei 2018 betreffende het informatie en participatieproces voor het publiek voorafgaand aan de uitwerking van een ontwerp van richtplan van aanleg, werden de verslagen van de gehouden gesprekken tijdens de vergaderingen van 8 en 11 juni op de website van perspective gepubliceerd (ten laatste 15 dagen na de vermelde vergadering).
Goedkeuring van het ontwerp van RPA in eerste lezing
Na twee jaar te hebben gewerkt, gesprekken te hebben gevoerd met private en openbare actoren en met de burgers te hebben overlegd, heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering het ontwerp van RPA Wet dat het stadsproject voor de Europese Wijk draagt, op 23 mei 2019 in eerste lezing goedgekeurd.
Het stadsproject streeft er in de eerste plaats naar om de levenskwaliteit van de bewoners en de gebruikers van deze wijk te verbeteren.
Deze ambitie krijgt concreet gestalte door de uitvoering van drie strategische principes
De opwaardering van de historische as van de Wetstraat, via de creatie van nieuwe vrije ruimten en een verscheidenheid aan bouwprofielen en rooilijnen
Het tot stand brengen van nieuwe noord-zuidverbindingen tussen de Leopoldwijk en Hoog Sint-Joost voor de actieve vervoerswijzen
De invoering van een functiegemengdheid om de wijk nieuw leven in te blazen en het comfort van de bewoners en de gebruikers van de wijk te verbeteren
Het ontwerp van RPA vormt de eerste stap in een stedelijk transformatieproces van de wijk en toont ons een ambitieuze visie voor deze as binnen een tiental jaar.
In het najaar van 2019 zal een openbaar onderzoek worden gelanceerd.
Openbaar onderzoek 2019
Van 7 oktober tot 5 december 2019 werd het ontwerp van Richtplan van Aanleg (RPA) ‘Wet’ voorgelegd voor een openbaar onderzoek in de gemeenten Stad Brussel, Elsene, Etterbeek, Sint-Jooste-Ten-Node en Sint-Pieters-Woluwe.
Op basis van de resultaten van een openbaar onderzoek, het advies van bevoegde instanties en van de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie (GOC), gaf de regering zichzelf 6 maanden de tijd om de inrichting van de Wetstraat te herbekijken zonder afbreuk te doen aan het essentieel gemengde karakter van de functies en met meer kwalitatieve openbare ruimten. perspective.brussels kreeg de opdracht om nieuwe studies te lanceren die de relevantie van het stadsproject Wetstraat evalueren en het eventueel bijsturen in het licht van recente evoluties op het vlak van telewerk. Daarbij zal rekening worden gehouden met de opmerkingen en adviezen die tijdens het openbaar onderzoek werden voorgelegd.
Thematische workshops in het kader van een nieuwe visie
Van oktober 2021 tot januari 2022 werden zes thematische workshops georganiseerd met als doel om een balans op te maken van de ambities van het Richtschema uit 2008.
De workshops werden opgedeeld in drie delen: ontwikkelingen en trends sinds 2008, specifieke inzichten van experts en rondetafelgesprekken. Er namen vertegenwoordigers van buurtverenigingen en leden van lokale, gewestelijke en Europese overheidsinstanties deel.
De rapporten van deze workshops zijn hier beschikbaar:
Het einde van deze workshopcyclus vormt het uitgelezen moment om u de resultaten van de werkgroep voor te stellen.In februari en maart 2022 werd daarom een publiek debat georganiseerd om de bewoners, werknemers en bezoekers van de wijk te betrekken bij deze denkoefening.
Nadien maakt perspective.brussels een voorstel over aan de Brusselse regering.
